John F. Kennedy, lat 45,
trzydziesty piąty prezydent Stanów Zjednoczonych Nikita S. Chruszczow, lat 68,
I sekretarz KC KPZR i premier Związku Radzieckiego
"Wiek XX obfitował w konflikty. Mieliśmy do czynienia z dwiema wojnami uznanymi za światowe, wieloma konfliktami na tle religijnym, rasowym, narodowym etc. Dochodziło wówczas do masakr i przypadków ludobójstwa na każdym kontynencie, jednak przed widmem totalnej anihilacji rodzaju ludzkiego świat stanął tylko raz – w trakcie trzynastu październikowych dni 1962 roku. Na temat kryzysu kubańskiego napisano wiele, jednak wciąż odkrywane są kulisy wydarzeń, które miały miejsce 50 lat temu. Wojciech Kostecki, korzystając z bogatych źródeł obu stron konfliktu, przenosi czytelnika w czasie: do Białego Domu, kiedy prezydentem był Kennedy i na Kreml za rządów Chruszczowa."
Według amerykańskiej stacji CNN, z Moskwy napływają wiadomości wskazujące, że Rosja przygotowuje się do powrotu na Kubę. Ma to być, między innymi, celem rozmów o budowie zagranicznych baz wojskowych z rządami ośmiu krajów, w tym Kuby, Wenezueli i Nikaragui. Jak wyjaśnił cytowany przez rosyjską agencję ITAR-TASS minister obrony Rosji, Siergiej Szojgu, Rosja potrzebuje baz „w pobliżu równika i w innych miejscach”, by zapewnić zaopatrzenie w paliwo swoim okrętom wojennym.
Tak działa „dylemat bezpieczeństwa”
Gdyby te wiadomości się potwierdziły, to mielibyśmy do czynienia z dobrą ilustracją jak działa tzw. dylemat bezpieczeństwa: gdy jedna ze stron czuje się zagrożona przez postępowanie drugiej – tak, jak zagrożony poczuł się Zachód działaniami Rosji wobec Ukrainy, i podejmuje uzasadnione w swoim mniemaniu przeciwdziałania – tak jak to planuje uczynić NATO wzmacniając swoją obecność w Europie Środkowo-Wschodniej, to ta druga – Rosja – interpretuje je jako akcje skierowane przeciw jej własnemu bezpieczeństwu i odpowiada zachowaniem – planami zwiększenia aktywności wojskowej na Atlantyku – które budzi kolejne obawy pierwszej, czyli NATO, a zwłaszcza Ameryki. Tym bardziej, że już kilka tygodni wcześniej – 1 marca – zauważono w jednym z portów kubańskich rosyjski okręt wojenny Wiktor Leonow, wykonujący, zdaniem Amerykanów, tajną misję szpiegowską.
Drugi kubański kryzys rakietowy, czyli jak przemycić rakiety w cukrze
Tytuł – zaczerpnięty z kanadyjskiego dziennika, publikowanego w Internecie – jest niewątpliwie przesadzony, niemniej pokazuje jak głęboko kryzys z 1962 r. wrył się w pamięć obserwatorów wydarzeń w tym regionie. Co takiego wydarzyło się w 2013 r.?
17 kwietnia z portu Nachodka na rosyjskim Dalekim Wschodzie (na wschodnim krańcu Kolei Transsyberyjskiej i 200 km na wschód od granicy z Koreą Północną) wyszedł statek Chong Chon Gang pod północnokoreańską banderą. Zdaniem BBC, statek przepłynął Pacyfik mając wyłączony automatyczny system śledzenia, co należy uznać za wysoce podejrzane. 1 czerwca Chong Chon Gang przepłynął Kanał Panamski i skierował się w stronę Kuby. Sześć tygodni później pojawił się znowu w kanale Panamskim. Trasa Chong Chon Gang
We wtorek, 16 lipca, prezydent Panamy oznajmił, że jego kraj pochwycił północnokoreański statek przewożący nielegalny ładunek wojskowy (choć powodem zainteresowania statkiem były obawy o przemyt narkotyków). Miał to być „wysokiej klasy sprzęt rakietowy”, umieszczony na pokładzie przez Kubańczyków, a samo zatrzymanie i przeszukanie statku miało dramatyczny przebieg. Jego załoga, licząca 35 marynarzy, stawiała bowiem opór, a kapitan próbował popełnić samobójstwo. Działania Panamczyków zostały pochwalone przez Stany Zjednoczone.
Fotografia zamieszczona przez prezydenta Ricardo Martinelliego na Twitterze
Prezydent dodał, że Panama poszuka „przyjaznego rządu” dysponującego technologią umożliwiającą dokładne określenie charakteru znalezionej broni.
Następnego dnia kubańskie MSZ potwierdziło wojskowy charakter ładunku, który miało stanowić 240 ton przestarzałego uzbrojenia z czasów radzieckich o charakterze obronnym, transportowanego do naprawy w Korei Północnej: dwa kompleksy rakietowych systemów przeciwlotniczych, dziewięć pocisków rakietowych w częściach, dwa myśliwce MiG-21bis i 15 silników lotniczych. Umowy podpisane przez Kubę w tej dziedzinie „są uzasadnione potrzebą utrzymania naszego potencjału obronnego w celu zachowania suwerenności” – głosiło dalej oświadczenie. Kuba zwróciła też uwagę, że głównym towarem na statku było 10.000 ton cukru.
Wkrótce potem kubańskie wyjaśnienia powtórzyło MSZ Korei Północnej: „Ten ładunek to tylko starzejąca się broń, która po remoncie ma być wysłana z powrotem na Kubę zgodnie z legalną umową” i wezwało władze Panamy do natychmiastowego uwolnienia statku i jego załogi.
Z opinią tą skłonni są zgodzić się amerykańscy eksperci, którzy przewożone rakiety zidentyfikowali jako system obrony powietrznej SA-2, nadający się bardziej do muzeum zimnej wojny niż na pole bitwy. System ten, składający się z pojedynczego pocisku naprowadzanego radarem, zamontowanego na wyrzutni, powstał jeszcze przed kryzysem kubańskim, na długo przed pojawieniem się rakiet kierujących się czujnikiem ciepła lub naprowadzanych satelitarnie. Sterowała nim obsługa naziemna, ulokowana na stanowiskach radarowych.
„Mam nadzieję, że zdali już sobie Państwo sprawę, że U2 to nie była grupa rockowa”. Tak pułkownik Wayne Whitten rozpoczął dyskusję poświęconą amerykańskim samolotom zwiadowczym, których loty umożliwiły wykrycie radzieckich baz rakietowych na Kubie, a później kilkakrotnie omal nie doprowadziły do przekształcenia kryzysu w otwartą wojnę.
Panel z udziałem Wayne’a Whittena – autora książki Countdown to 13 Days and Beyond, oraz innego eksperta, Kena Jacka, współautora Blue Moon Over Cuba: Aerial Reconnaissance During the Cuban Missile Crisis, zorganizował Ośrodek Weteranów Amerykańskich w rocznicę zakończenia kryzysu.
Na stronie ośrodka 15 grudnia udostępniony został zapis wideo blisko godzinnego spotkania.
Film pokazuje wystąpienia głównych uczestników, a także prezentowane podczas spotkania unikalne zdjęcia z czasów kryzysu i materiały dokumentujące rolę rekonesansu powietrznego w operacjach wywiadowczych i militarnych, do dziś chętnie stosowanych przez armię amerykańską (m. in. w ramach wojny z terroryzmem światowym).
Członkowie Komitetu Wykonawczego ponownie zebrali się w Białym Domu, dyskutując zawzięcie.
– Proszę o spokój – odezwał się zmienionym głosem John Kennedy. – Sekretarz obrony ma komunikat.
– Kilka naszych samolotów zwiadowczych wykonujących misję nad Kubą – powiedział powoli Robert McNamara – zostało dziś ostrzelanych. Jeden z nich, pilotowany przez majora Andersona, nie powrócił do bazy. Przypuszczalnie został strącony sowiecką rakiety przeciwlotniczą. – McNamara zaczerpnął tchu: – Wszyscy wiemy, co to oznacza. Cztery dni temu zadecydowaliśmy, że na taki atak odpowiemy odwetem. A więc wojna!
Tysiące osób zgromadziły się na Dealey Plaza, w tym samym miejscu, gdzie pięćdziesiąt lat wcześniej został zamordowany prezydent John F. Kennedy. „Nowa era zaświtała i kolejna przygasła pół wieku temu, gdy nadzieja i nienawiść zderzyły się tu, w Dallas” – powiedział burmistrz Mike Rawlings w swoim wystąpieniu upamiętniającym śmierć Kennedy’ego. Punktualnie o 12.30 poprosił o […]
Na jesieni 2013 roku, Biblioteka JFK – instytucja pełniąca jednocześnie rolę muzeum oraz placówki gromadzącej i udostępniającej oficjalne dokumenty, zapiski i inne materiały historyczne związane z Johnem F. Kennedym – postanowiła odwrócić uwagę opinii publicznej od niekończących się dyskusji na temat zamachu w Dallas i skupić ją na tym, co prezydent pozostawił po sobie. „Na jego […]
„Jeśli ktoś «wzywał» do konfrontacji z ZSRR, to był to JFK.” W taki sposób Tim Stanley – brytyjski publicysta i doktor historii współpracujący z Uniwersytetem Oxfordzkim – odpowiada badaczom amerykańskim. „Kennedy był znaczący prezydentem, ale daleko mu było do wielkości” – wywodzi Stanley i przytacza następujące argumenty: Nie można na prezydenturę Kennedy’ego patrzeć tylko przez […]
„Jeśli JFK przeżyłby Dallas i służył jako prezydent Stanów Zjednoczonych aż do stycznia 1969 roku, świat prawdopodobnie stałby się bezpieczniejszym, bardziej spokojnym miejscem.” Dwoje amerykańskich historyków, James Blight i janet (pisownia prawidłowa) Lang – w życiu prywatnym małżeństwo – od lat prowadzących badania nad polityką zagraniczną administracji prezydenta Kennedy’ego – opublikowało artykuł dowodzący, że „jego śmierć […]
![Narada prezydenta Kennedy'ego (pochylony nad stołem) z doradcami [Public domain], via Wikimedia Commons](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Cuba_Missile_Crisis.jpg)
Kryzys kubański 1962 