Kryzys kubański 1962

– Przed jakimi realnymi faktami znajduje się obecnie Rada Bezpieczeństwa? – pytał delegat radziecki Walerian Zorin. – Można by je było podsumować w sposób następujący:

Po pierwsze, rząd USA ogłosił przedsięwzięcie takich środków w stosunku do statków innych krajów, płynących na otwartym morzu, jakich nie można zakwalifikować inaczej niż działania pirackie…

Po drugie, w celu osłony swoich działań Stany Zjednoczone wysuwają całkowicie sfabrykowane preteksty. Stany Zjednoczone usiłują przedstawić w sposób wypaczony środki przedsięwzięte przez rząd kubański, prowadzące do zapewnienia obrony kraju…

Po trzecie, od pierwszych dni swojego istnienia rewolucyjna Kuba doświadcza nieprzerwanego zagrożenia i prowokacji ze strony Stanów Zjednoczonych, które nie powstrzymują się przed żadnymi działaniami – włączając interwencję zbrojną na Kubie w kwietniu 1961 roku.

Po czwarte, amerykańscy imperialiści otwarcie ogłosili, iż chcą narzucić swoją politykę innym krajom. Żądają oni nagle, żeby z terytorium Kuby zostały usunięte urządzenia wojskowe przeznaczone do obrony kraju.

Po piąte, rząd radziecki konsekwentnie opowiadał się i opowiada się za tym, żeby wszystkie obce siły zbrojne i zbrojenia były usunięte z cudzych terytoriów do obszarów narodowych granic…

Po szóste, Stany Zjednoczone nie mają żadnego prawa wysuwać żądań, zawartych w wystąpieniu prezydenta Kennedy’ego – ani z punktu widzenia norm prawa międzynarodowego dotyczących swobody żeglugi, ani z punktu widzenia postanowień Karty ONZ. – Ani jedno państwo, jakkolwiek by było silne, nie ma żadnego prawa określać, jakie rodzaje broni powinno uważać za niezbędne do swej obrony to lub inne państwo…

Po siódme, stanowisko Stanów Zjednoczonych, zawarte w wystąpieniu Kennedy’ego, jest zasadniczo sprzeczne z zasadami Karty ONZ i innymi ogólnie uznanymi normami prawa międzynarodowego. W Karcie ONZ zapisano wymóg, żeby wszystkie państwa, niezależnie od ich ustroju społecznego, opierały swoje stosunki na warunkach równouprawnienia, nie mieszały się do spraw wewnętrznych innych państw…

Po ósme, rząd radziecki wzywa wszystkie narody świata do zabrania głosu w obronie ONZ, niedopuszczenia do rozpadu tej organizacji, wystąpienia przeciw urzeczywistnianej przez Stany Zjednoczone polityce rozboju i polityce rozpętywania wojny termojądrowej. Znając wielką odpowiedzialność, która spoczywa na Radzie Bezpieczeństwa w tym krytycznym momencie, delegacja radziecka uważa, że konieczne jest przede wszystkim zaprzestanie i odwołanie urzeczywistnianych przez Stany Zjednoczone agresywnych przedsięwzięć przeciw Kubie i innym krajom.

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Wtorek, 23 października 1962 r., godz. 16.45 została wyłączona

Rozpoczęło się posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ.

– Niech mi wolno będzie bez ogródek wyjaśnić, czym jest kwestia Kuby – mówił ambasador USA Adlai Stevenson. – To nie jest kwestia rewolucji. Ta półkula widziała wiele rewolucji, włącznie z tą, która dała niepodległość memu własnemu narodowi. To nie jest kwestia reformy. Mój naród żył w przyjaźni z innymi krajami, które dokonały bezkompromisowych i fundamentalnych przekształceń społecznych, jak Meksyk i Boliwia… To nie jest kwestia socjalizmu. Jak powiedział sekretarz stanu Rusk w Puenta del Este w styczniu: »Na naszej półkuli jest miejsce dla rozmaitych systemów ekonomicznych«. To nie jest kwestia dyktatury. Republiki amerykańskie żyły z dyktatorami wcześniej. Mogłyby nawet żyć z dr. Castro, gdyby to było jego jedyną winą. Państwa amerykańskie sprzeciwiają się reżimowi Castro, nie dlatego, że jest rewolucyjny, nie dlatego, że jest socjalistyczny, nie dlatego, że jest dyktatorski, nie dlatego nawet, że dr Castro wypaczył szlachetną rewolucję w interesie brudnego totalitaryzmu. Sprzeciwiają mu się, ponieważ pomaga i sprzyja inwazji na tej półkuli…

Wiemy obecnie – kontynuował Stevenson – że Związek Sowiecki, nie poprzestając na przysiędze wierności dr. Castro, nie poprzestając na pozbawieniu Kuby niezależności, nie poprzestając na rozszerzeniu sowieckiego panowania na zachodnią półkulę, nie poprzestając na wyzwaniu rzuconym systemowi międzyamerykańskiemu i Karcie Narodów Zjednoczonych, postanowił przekształcić Kubę w bazę dla komunistycznej agresji, w bazę umożliwiającą postawienie obu Ameryk przed nuklearnym działem i tym samym nasilenie sowieckiej dyplomacji szantażu we wszystkich częściach świata…

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Wtorek, 23 października 1962 r., godz. 16.10 została wyłączona

Amerykańskie władze obrony cywilnej zaapelowały do wszystkich właścicieli domów o budowę schronów atomowych – najlepiej w piwnicach. Każdy schron powinien być wyposażony – głosiła instrukcja – w dwutygodniowy zapas wody i żywności, apteczkę pierwszej pomocy, koce, radio zasilane bateriami i latarkę. Na rynku pojawiły się broszury pod nazwą Ochrona przed promieniowaniem radioaktywnym – łącznie sprzedano 31 mln egzemplarzy – oraz inne, opisujące jak samemu zbudować schron kosztujący mniej niż 100 dolarów – sprzedano 9 mln egzemplarzy. Rozpoczęto organizowanie systemu wykrywania i pomiaru promieniowania w całym kraju. Ostatecznie 3.000 takich punktów wybudowano ze środków federalnych, 28.000 – ze środków stanowych i lokalnych. W sklepach nie odnotowano paniki na szerszą skalę. Tu i ówdzie sprzedawcy informowali o wykupywaniu konserw, wody destylowanej, małych grzejników alkoholowych, radioodbiorników tranzystorowych, broni i amunicji.

Po południu w Związku Radzieckim odbyły się liczne wiece, podczas których protestowano przeciwko akcji amerykańskiej wobec Kuby i uchwalane rezolucje. Jedna z nich głosiła: „Robotnicy, inżynierowie, technicy i pracownicy administracji Moskiewskiej Fabryki Samochodów imienia Lichaczowa, zebrawszy się na mityngu w związku z Oświadczeniem rządu radzieckiego na temat niebezpiecznych prowokacji i zamysłów imperialistów amerykańskich w stosunku do Republiki Kuby, gorąco aprobują i całkowicie popierają Oświadczenie rządu radzieckiego, oceniając je jako wkład w dzieło pokoju. Byliśmy, jesteśmy i będziemy wiernymi przyjaciółmi bohaterskiego narodu kubańskiego (…)”.

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Wtorek, 23 października 1962 r., w ciągu dnia została wyłączona

Tego dnia ExComm po raz pierwszy zarządził loty wywiadowcze nad Kubą na obniżonym pułapie. Przypomniało to obecnym wcześniejsze wątpliwości – jak postąpić, gdyby doszło do zestrzelenia samolotu U-2 nad wyspą. Ostatecznie uczestnicy posiedzenia zgodzili się, że wypadek taki wymagałby zdecydowanej reakcji. W protokole odnotowano: „natychmiast przeprowadzić działania odwetowe na stanowisko rakiet ziemia-powietrze”.

Spotkanie Komitetu Wykonawczego zbliżało się już do końca, gdy John Kennedy zapytał o przygotowania w południowo-wschodnim rejonie kraju na wypadek nagłego ataku rakietowego. Część tego obszaru pozostawała ponadto w zasięgu samolotów bombowych Fidela Castro. W odpowiedzi usłyszał, że przerzucono tam specjalne samoloty, wyposażone w dalekosiężne radary, normalnie pełniące służbę na północy w ramach systemu ostrzegawczego „Distant Early Warning”. Zaalarmowano w tym rejonie obronę cywilną, a stacjonujące tam samoloty bojowe rozproszono po okolicznych lotniskach.

– Tak? – zainteresował się prezydent. – Niedawno lecąc do Palm Beach, sam widziałem je stojące w jednej linii, skrzydło w skrzydło… Generale Taylor, proszę zarządzić jeszcze jedną tajną misję. Niech U-2 sfotografują nasze lotniska na Florydzie!

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Wtorek, 23 października 1962 r., godz. 10.00 została wyłączona

W Pentagonie stawiał czoło dziennikarzom Robert McNamara. Ta konferencja trwała najdłużej. Odpowiadając na dziesiątki pytań, sekretarz obrony wyjaśniał, w jaki sposób Stany Zjednoczone dowiedziały się o budowie radzieckich baz rakietowych na Kubie, jakie w tym upatrują niebezpieczeństwo i jak zamierzają przeciwdziałać.

– Żeby być pewnym, że pana zrozumiałem – dociekał dziennikarz – powiedział pan, że nie ma środków zdolnych do unieszkodliwienia tych rakiet po wystrzeleniu?

– To są rakiety balistyczne średniego i pośredniego zasięgu, prawie na pewno wyposażone w głowice nuklearne. Mają one szybkość tylko niewiele mniejszą od rakiet międzykontynentalnych i ani Związek Sowiecki, ani my nie dysponujemy działającym systemem ich niszczenia w czasie lotu.

– Prezydent powiedział – padła jeszcze uwaga – że jeśli Kubańczycy wypuszczą głowicę nuklearną, Stany Zjednoczone dokonają odwetu.

– Atak przeprowadzony przez kubański samolot lub okręt na jeden z naszych samolotów lub okrętów spowoduje zniszczenie tego samolotu lub okrętu – odparł McNamara. – Ale skierowanie ładunku nuklearnego z powietrza lub z terytorium Kuby na którekolwiek państwo na półkuli zachodniej będzie interpretowane jako atak z terenu Związku Sowieckiego i spotka się z taką samą odpowiedzią…

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Poniedziałek, 22 października 1962 r., godz. 19.30 została wyłączona

Rozpoczęło się pogotowie we wszystkich rodzajach amerykańskich sił zbrojnych. Okręty podwodne, wyposażone w rakiety Polaris , wypłynęły z portów i skierowały się w stronę wyznaczonych pozycji operacyjnych. Pełna gotowość zapanowała w jednostkach obrony powietrznej. Ciężkie bombowce B-52 z bombami atomowymi na pokładzie otrzymały rozkaz startu. Załogi wyrzutni międzykontynentalnych pocisków balistycznych, rozmieszczonych w zachodnich stanach, zameldowały się na stanowiskach bojowych.

Był to najważniejszy alarm w całej historii armii amerykańskiej. Ale dowódcy lotnictwa strategicznego, generałowi Thomasowi S. Powersowi, rezydującemu w Offutt Air Force Base i to nie wystarczyło. Postanowił na własną rękę przypomnieć Związkowi Radzieckiemu o amerykańskiej przewadze jądrowej. Wysyłając do wszystkich podległych sobie jednostek instrukcję alarmową DefCon 2, stawiającą je w stan gotowości do użycia broni nuklearnej, umyślnie posłużył się tekstem niezaszyfrowanym – nie mając do tego upoważnienia i nie powiadamiając ExCommu – po to, by Związek Radziecki mógł tę depeszę przejąć. W konsekwencji również meldunki o wykonaniu otrzymanych rozkazów, napływające z całego kraju do siedziby dowództwa w Omaha, nadawane były otwartym tekstem.

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Poniedziałek, 22 października 1962 r., kilka minut po godz. 19.00 została wyłączona

W Departamencie Stanu pojawił się ambasador radziecki w Waszyngtonie Anatolij Dobrynin, wezwany przez Deana Ruska. Rusk, który zdążył przyjść ze spotkania z kongresmanami, zakomunikował Dobryninowi, że otrzymał instrukcję, aby nie odpowiadać na jakiekolwiek pytania związane z treścią dokumentów, które za chwilę wręczy ambasadorowi, ani nie komentować ich. Następnie sekretarz stanu przekazał Dobryninowi tekst telewizyjnego wystąpienia Kennedy’ego, odczytawszy niektóre fragmenty na głos. Do tekstu dołączony był osobisty list prezydenta do Nikity Chruszczowa, wyrażający między innymi obawy, że rząd radziecki nie docenia woli i zdecydowania Stanów Zjednoczonych w rozwiązywaniu międzynarodowych problemów ery atomowej.

Wstrząśnięty ambasador oświadczył sekretarzowi, że rząd USA świadomie wywołuje niebezpieczny kryzys. Dodał, że Stany Zjednoczone w istocie odmówiły rokowań w kwestiach poruszanych w wystąpieniu prezydenta, kiedy odbywały się radziecko-amerykańskie rozmowy dwustronne. Rusk nie odpowiedział na tę uwagę. Po dwudziestu pięciu minutach ambasador radziecki opuścił Departament Stanu.

– Czy mamy do czynienia z nowym kryzysem? – rzucił w jego stronę jeden z reporterów.

– Niech pan spyta sekretarza – odparł Dobrynin, wsiadając w pośpiechu do samochodu. – Będzie mógł pan sam osądzić.

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Poniedziałek, 22 października 1962 r., godz. 18.00 została wyłączona

John Kennedy, po krótkiej kąpieli w basenie Białego Domu i lunchu z rodziną, poprowadził trzecie w ostatnich dniach oficjalne posiedzenie Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Za cztery godziny „najlepiej strzeżony sekret w historii rządu” – jak się wyraził prezydent – miał stać się publiczną własnością. Z tego względu Rada postanowiła nadać oficjalny tytuł kręgowi doradców prezydenta, zajmujących się problemem radzieckich rakiet na Kubie i szukających amerykańskiej odpowiedzi na to posunięcie. Tak więc podczas poniedziałkowego posiedzenia, z udziałem całego Połączonego Kolegium Szefów Sztabów, formalnie powołano Komitet Wykonawczy Rady Bezpieczeństwa Narodowego. Przyjęty z tej okazji dokument Rady stwierdzał, że celem Komitetu „jest skuteczne prowadzenie operacji w trakcie obecnego kryzysu”. Komitet, działający pod przewodnictwem prezydenta, był zobowiązany do zbierania się codziennie o godzinie dziesiątej.

Na Kremlu trwało posiedzenie prezydium KC KPZR. Marszałek Malinowski przekonywał:

– Nie sądzę, aby Stany Zjednoczone były w stanie podjąć jakieś błyskawiczne kroki. Po prostu, nie są tego rodzaju państwem. Najwyraźniej to przemówienie przez radio to sztuczka w ramach kampanii wyborczej. Nawet jeśli zadeklarują, że wdzierają się na Kubę, to wciąż będziemy mieli czas się przygotować. Myślę, że nie znajdujemy się jeszcze w sytuacji, która wymagałaby postawienia  naszych rakiet w stan pełnego alarmu.

– Zgadzam się z konkluzją towarzysza Malinowskiego – odetchnął Chruszczow. – Idzie o to, że my nie chcemy rozpętać wojny, chcemy jedynie zagrozić im, powstrzymać Stany Zjednoczone w stosunku do Kuby. Trudność polega na tym, że nie zrobiliśmy jeszcze wszystkiego co zaplanowaliśmy, i nie opublikowaliśmy umowy. To tragiczne, że oni mogliby zaatakować, a my będziemy ich odpierać. To może przekształcić się w wielką wojnę!

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Poniedziałek, 22 października 1962 r., godz. 15.00-17.00 została wyłączona

Biały Dom od świtu szykował się do nadciągającej burzy. Przygotowano miejsca do spania w schronie bombowym dla personelu i stołówkę do wydawania posiłków dzień i noc. Wszyscy pracownicy otrzymali instrukcje postępowania w razie ataku. Rano John Kennedy zatelefonował do byłych prezydentów: Eisenhowera, Trumana i Hoovera i zaznajomił ich ze swymi planami. Na godzinę dziesiątą Kennedy wezwał do siebie Artura Schlesingera. Chciał, by Schlesinger towarzyszył ambasadorowi Stevensonowi w Nowym Jorku. Schlesinger zauważył, że prezydent jest skłonny do wynurzeń.

– To zadziwiające – powiedział Kennedy – że nikt z wywiadu nie przewidział sowieckiej próby przekształcenia Kuby w bazę atomową. Wszyscy zakładali, że Rosjanie nie będą na tyle głupi, by dawać nam taki pretekst do interwencji.

– Wobec tego – zapytał Schlesinger – co, pana zdaniem, skłoniło Chruszczowa do tego kroku?

– Są co najmniej trzy powody – odparł Kennedy. – Po pierwsze, mogłoby to zbliżyć do siebie Rosję i Chiny, a przynajmniej wzmocnić sowiecką pozycję w bloku komunistycznym, pokazując, że Moskwa jest zdolna do śmiałej akcji w celu poparcia komunistycznej rewolucji. Po drugie, to całkowicie zmienia sytuację, w której można by wrócić do sprawy Berlina po naszych wyborach. Po trzecie, jest to kolosalny wewnętrzny problem polityczny, z którym Stany Zjednoczone muszą się uporać.

Na Kremlu zapanował pesymizm. Źródła wywiadowcze donosiły o ruchach wojsk amerykańskich. Wieść o zapowiadanym wystąpieniu Kennedy’ego w radiu i telewizji dotarła do Chruszczowa. Pierwszy Sekretarz poczuł strach.

Filed under: Przebieg wydarzeń | Możliwość komentowania Poniedziałek, 22 października 1962 r., w pierwszej połowie dnia została wyłączona